شرح حالی از وضعیت وجود معنوی و روحانی فاطمه (س)
مطالبی در باره حضرت فاطمه الزهراء (س)
القاب و نامهای حضرت زهرا(س)
حضرت زهرا دارای القاب و نامهای متعددی است که هر یک بیانگر بخشی از کرامات نفسانی و مقامات معنوی ایشان می‌باشد.
ششمین پیشوای شیعیان، امام صادق(ع) میفرمایند: حضرت زهرا(س) نزد خداوند نُه نام داشت: فاطمه، صدّیقه، مبارکه، طاهره، زکیه، راضیه، مرضیه، مُحَدّثه و زهرا. سپس امام(ع) فرمودند: فاطمه یعنی جدا شده از هر بدی.
عظمت شخصیت حضرت زهرا(س)
بدون شک وجود مبارک حضرت زهرا(س) از شگفتی های عالم خلقت و ارزشمندترین و گرانبهاترین هدیه خداوند متعال به پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) است. مقام و موقعیت این بانوی بزرگ در آن حد از عظمت و رفعت است که بنا بر روایات معتبر، در طول مدت هفتاد و پنج روزی که حضرت زهرا(س) پس از مرگ پیامبر در قید حیات بودند، جبرئیل فرشته مقرّب الهی به خدمت ایشان می آمد و به آن حضرت تعزیت می گفت. در این باره امام خمینی(ره) میفرمایند: «مسأله آمدن جبرئیل برای کسی، یک مسأله ساده نیست. خیال نکنید که جبرئیل برای هر کسی میآید و امکان دارد بیاید. این یک تناسب لازم است بین روح آن کسی که جبرئیل میخواهد بیاید و مقام جبرئیل که روح اعظم است.»
رمز توجه به حضرت زهرا(س(
در طول چهارده قرن که از نزول قرآن کریم و ظهور آیین جاودانی اسلام میگذرد، شخصیتهای اندیشمند و نامور بسیاری در دامان این مکتب پرورش یافته و علما، فقها و عرفای زیادی از محضر تعالیم ارزشمند آن برخاسته اند اما مسلمنان هنوز در فرصتها و موقعیتهای مختلف به تجلیل و بزرگداشت شخصیت حضرت زهرا(س) میپردازند و در پرتو این وجود نورانی راهِ کمال و رشد می پیمایند. رمز این انتخاب خردمندانه را مقام معظم رهبری چنین توجیه می نمایند: «تجلیل از مقام فاطمه(س) تکریم ایمان، تقوا، علم، ادب، شجاعت، ایثار، جهاد، شهادت و در یک کلمه مکارم اخلاق است.»
ممتازترین زنان جهان
از میان زنان صالح و پرهیزگار جهان، چهار شخصیت زیر از فضایل و امتیازات ویژهای برخوردارند و بیش از سایرین معروف میباشند: 1 ـ آسیه همسر فرعون 2 ـ مریم مادر حضرت عیسی 3 ـ خدیجه همسر گرامی پیامبر 4 ـ فاطمه زهرا(س).( این چهار بانوی نمونه چنان در راه کمال و قرب به حضرت حق پیش رفتهاند که در برخی از روایات در وصف آنها آمده است که بهشت شیفته دیدار این چهار انسان متعالی است. با این همه رفیعترین قلّه کمال و فضیلت، تنها به تسخیر بانوی بزرگ اسلام حضرت زهرا(س) در آمده است و همانگونه که در احادیث پیشوایان دین تأکید شده است، لقب «سیده نساء العالمین» یعنی سرور زنان هر دو جهان، صرفا به آن حضرت اختصاص دارد.
*-فضیلت تسبیحات حضرت زهرا(س)چنانکه میدانیم در پایان هر فریضه پرداختن به تعقیبات و خواندن اَدعیه و اَذکار مستحب است و مؤمنان پس از هر نماز واجب به این مهم میپردازند. اما از میان مجموعه گفتارها و افعالی که تحت عنوان تعقیبات نماز وارد شده است، تسبیحات حضرت زهرا(س) از فضیلت و پاداش معنوی ویژهای برخوردار است. امام خمینی(ره) در کتاب ارزشمند «تحریر الوسیله» در این باره میفرمایند: «شاید افضل از همه اَذکار، تسبیحات حضرت صدیقه زهرا(س) باشد و کیفیت تسبیحات آن حضرت، بنا بر احتیاط، سی و چهار مرتبه «الله اکبر» و سپس سی و سه «الحمد الله» و پس از آن سی و سه «سبحان الله» است.»
فاطمه مادر اسلام در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده که: کُنیه دختر رسول خدا(ص) «امّ ابیها» بود. فاطمه جان، پدر بزرگوارت تو را مادر خود نامید، اما تو مادر اسلامی؛ چرا که دامن توست که اسلام ناب محمدی(ص) را پرورده است. ای «امّ ابیها»، تو با دستهای نوازشگر و قلب مهربانت با پدر چه کردی و با او چه گفتی که پاره تن او شدی، و شادی تو شادی او، و اندوه تو اندوه او بود. او هر روز به خانه تو میآمد و آخرین وداعش نیز تو بودی، او تو را می بوسید و می بویید و بر جای خویش مینشاند و تو نیز او را می بوسیدی و بر جای خویش می نشاندی. تو عزیزترین مردم نزد پدر بودی و چهره گشاده و خانه کوچک و محقرّت، آرامش بخش قلب نازنین او بود.
شکوفایی هنر در محضر فاطمه(س) تاریخ هزار و چهار صد ساله اسلام به برکت وجود صدیقه کبری(س) شاهد شکوفایی هنر مقدس و والا بوده است و هنرمندان متعهد همواره به خلق آثار هنری شگفت انگیزی دست زدهاند که در مدح و سپاس حضرت زهرا(س) و معرفی چهره تابان آن حضرت به جهانیان فراهم آمده است. از جمله شاعر دل سوخته، اقبال لاهوری، در مدح آن گوهر بی همتا چنین سروده است:
مزرع تسلیم را حاصل بتول مادران را اسوه کامل بتول
بَهْر محتاجی دلش آنگونه سوخت با یهودی چادر خود را فروخت
نوری و هم آتشی فرمان برش گُم رضایش در رضای شوهرش
آن ادب پرورده صبر و رضا آسیاگردان و لب قرآنْ سَرا
فاطمه مظهر نوع دوستیامام حسن مجتبی(ع) میفرماید: در شب جمعهای مادرم فاطمه(س) را دیدم که با رکوع و سجود، شب را به صبح رساند. مادرم در آن شب تا سحرگاه دعا میکرد و عده زیادی از مردان و زنان مؤمن را نام میبرد و در حق آنان دعا میفرمود. من به او عرض کردم: چرا برای خود دعا نمیکنی؟ فرمود: ای فرزندم «اَلْجار ثُمَّ الدّار، ابتدا برای همسایگان و سپس برای خود..
ز شب تا به سحر بیدار بودی بیاد دیگران بسیار بودی
همیشه ذکر یا ربّ بر لب تو به یا سبّوح و یا غفّار بودی
دعایت از برای دیگران بود نمودِ کامل ستّار بودی
فاطمه و مسئولیت خانه داری
هر چند که فاطمه زهرا(س) بخشی از ساعات زندگی خود را به عبادت و راز و نیاز با حضرت حق سپری میکرد، اما آن بانوی نمونه، هیچ گاه از مسئولیت خانه داری وظایفی که در قبال همسر و فرزندان بر عهده داشت غافل نمیگردید. در آن دوران که انجام دادنِ کارهای خانه با رنج و مشقت فراوان همراه بود، حضرت لحظهای از کار و تلاش باز نمیایستاد تا آنجا که درمنابع تاریخی آمده است: «فاطمه دختر رسول خدا آنقدر آسیاب کرد که دستش تاول زد و ورم کرد و چوب آسیاب باعث شد دستانش پینه بزند.»
فاطمه، وجود پر فیض و برکت
زندگانی حضرت زهرا(س) هر چند که از لحاظ ظاهری، بسیار کوتاه و توأم با درد و رنج فراوان بوده است، اما آثار و برکات ارزشمندی که بر جامعه انسانی و به ویژه بانوان نهاد، بر کسی پوشیده نیست. بدون تردید احیای مقام زن و شکوه و عظمتی که اسلام در آن اوضاع سخت تاریخی برای زن به ارمغان آورد، تا حد بسیاری وامدار تلاشهای گسترده و مجاهدتهای عملی این شخصیت بزرگ است.
ویژگیهای حضرت فاطمه(س)
ابعاد زندگانی کوثر ولایت و دخت نبوت، حضرت زهرا(س) بسیار گسترده و شگفتانگیز است. زهرا(س) در صحنه های خونین نبرد پرستار مجروحان و جانبازان، در خانه، همسری دلسوز و مادری مهربان، و در محراب عبادت، عاشقی پر شور است. او در میدان علم و فصاحت، بی همتا و در هنگامه ایثار و شجاعت، یگانه روزگار است
. در آسمان دانش و تقوا و برتری پیدا نشد چو فاطمه تابنده اختری
در زهد و پاکدامنی و عفت و وقار دارد به بانوان جهان فضل و برتری
زمزمه های فاطمه(س)
عالم و اندیشور بزرگ مرحوم علامه مجلسی در کتاب گرانسنگ بحار الانوار، بخشی از دعاها و نیایشهای حضرت زهرا(س) را به درگاه خالق یکتا نقل کرده است. در این قسمت به فرازهایی از این زمزمه های عارفانه توجه فرمایید:
پروردگارا، حمد و سپاس و منت و برتری، از آن توست، نعمت و شکوه و فرمانروایی و ملکوت ویژه توست و قدرت و افتخار، سروری و منت و بزرگواری تنها تو راست. بار الها، جز ذات یگانه و بی شریک تو معبودی نیست، زنده میکنی و میمیرانی و خود زنده نامیرایی، نیکی به دست توست و بر هر چیز توانایی. خداوندا، بر محمد(ص) و دودمان پاک و اصحاب برگزیدهاش درود فرست.
قرآن و فاطمه زهرا(س)
مفسران و قرآن پژوهان بر این عقیدهاند که برخی از آیات شریف قرآن کریم در شأن بانوی بزرگ اسلام فاطمه زهرا(س) نازل شده است و به فضایل و کمالات این الگوی کامل انسانی اشاره دارد. از جمله میتوان به سوره کوثر، سوره قدر، آیات آغازین سوره هَلْ اَتی، آیه تطهیر، آیه مباهله و چندین آیه دیگر اشاره کرد که بر اساس روایات متقن اسلامی، جملگی ترسیم کننده مقامات معنوی حضرت زهرا(س) هستند.
بر عالمیان رحمت رحمان زهراست در هر دو جهان سَرور نِسوان زهراست
نوری که دهد شاخه طوبی از اوست کوثر که خدا گفته به قرآن زهراست
فاطمه(س) و انجام کارهای منزل
از نکات قابل توجه در زندگانی خردمندانه حضرت زهرا(س)، کیفیت انجام دادن وظایف خانگی و نقشی است که آن حضرت در خانواده به عهده داشت. آن بزرگوار در ابتدای زندگی مشترک خود با حضرت علی(ع)، بر اساس رهنمودهای ارزشمند پدر گرامی اش، مسئولیت کارهای درون خانه را بر عهده گرفت تا در کنار همسر وفادارش که مسئولیت کارهای بیرون از خانه را عهده دار شده بود، زندگی نمونهای پیریزی کند. حضرت زهرا(س) در پی این تدبیر عاقلانه تا پایان عمر زیباترین نحوه حضور و فعالیت زن را در خانواده ترسیم، و الگوی کاملی از همکاری در خانواده را ارائه کرد.
فاطمه(س) و اذان ناتمام
در برخی از منابع تاریخی آمده است: روزی فاطمه(س) فرمود: خیلی دوست دارم که صدای اذان مؤذّن پدرم (یعنی بلال حبشی) را بشنوم. بلال که بعد از رحلت پیامبر(ص) دیگر اذان نمیگفت، وقتی این خبر را شنید مشغول اذان گفتن شد. فاطمه(س) با شنیدن اذان بلال به یاد خاطرات زمان پدر افتاد و گریست. وقتی بلال گفت: «اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّدا رَسُولُ اللّه» فاطمه(س) ضجه زد و بیهوش روی زمین افتاد. مردم به بلال گفتند اذان را قطع کن که فاطمه(س) از دنیا رفت. بلال اذان را ناتمام گذاشت و وقتی آن حضرت به هوش آمد، از بلال خواست که اذان را تمام کند، اما بلال تقاضا کرد که آن حضرت او را معاف بدارد و فاطمه(س) نیز او را معاف داشت.
تاریخ شهادت حضرت زهرا(س)
چنان که میدانید در مورد تاریخ دقیق شهادت حضرت زهرا(س) اختلاف است و در مقابل گروهی از صاحب نظران که معتقدند آن حضرت تنها 75 روز بعد از رحلت جانگداز پیامبر اکرم(ص) در قید حیات بودند، برخی دیگر از محققان بر این باورند که حضرت زهرا(س) 95 روز پس از رحلت پیامبر و در روز سوم جمادی الثانی، به شهادت رسید. لذا شیعیان و دوستداران زهرای اطهر(س) هر سال در دو نوبت به عزاداری و سوگواری برای آن حضرت میپردازند و از این بانوی کرامت و الگوی فضیلت تجلیل میکنند.
iی خاک ره تو تاج سرها زهرا ای قبر تو مخفی ز نظرها زهرا
تا باب شفاعت تو باز است چه غم گر بسته شود تمام درها زهرا
لحظه هجران فاطمه(س)
اسماء بنت عُمَیس میگوید: هنگامی که فاطمه(س) در حالت احتضار قرار گرفت، به من فرمود: ای اسماء باقیمانده کافوری را که جبرئیل از بهشت برای پدرم آورده بود، بیاور و کنار سرم بگذار. آن گاه، جامه اش را به سر کشید و فرمود: اندکی صبر کن و سپس مرا صدا بزن، اگر جواب ندادم بدان که به پدرم پیوستهام. اسماء مدتی صبر کرد، سپس فاطمه را صدا زد، اما جوابی نشنید، صدا زد: ای دختر محمد مصطفی، ای دختر بهترینِ انسانها، باز جوابی نشنید. رو پوش را کنار زد؛
ناگاه دید که فاطمه(س) به لقاء اللّه پیوسته است.
با نام تو دل چه با صفا میگردد با مهر تو دل ز غم رها میگردد
باشی تو کلید راز هستی زهرا با نام تو قفل بسته وا میگردد
خاکسپاری فاطمه(س)
روایت شده آن هنگام که فاطمه(س) جان سپرد، بین مغرب و عشا بود. مسعودی نقل میکند که در آن هنگام، امام علی(ع) سخت میگریست و مرثیه میخواند و چون شب فرا رسید و خواب بر چشمها چیره گشت، علی(ع) جنازه را غسل داد و به همراه حسن، حسین، عمّار، مقداد، عقیل، زبیر، سلمان، ابوذر و چند نفر از خواصّ بنی هاشم، جنازه را از خانه بیرون آورد و بر آن نماز خواندند و در نیمه های شب آن را به خاک سپردند.
قبر فاطمه(س) مخفی از نظره
محل دفن حضرت زهرا(س) به نحو دقیق مشخص نیست و آن گونه که برخی از بزرگان فرموده اند این امر تا هنگام ظهورحضرت مهدی(عج) مخفی خواهد ماند. برخی معتقدند که آرامگاه آن حضرت در روضه مطهر پیامبر اکرم(ص) و بین قبر و منبر است. ولی عدّهای دیگر مرقد مطهر حضرت را در بقیع میدانند. و قول سوم آن است که قبر فاطمه(س) در خانه خود اوست.
یا فاطمه از تو دل بریدن سخت است پا از سر کوی تو کشیدن سخت است
بر زایر تو که از ره دور آید برگشتن و قبر تو ندیدن سخت است
*-آثار و برکات اخلاص اخلاص و پالایش روان از هواهای نفسانی و دنیوی، از برجسته ترین صفات اخلاقی است و اسلام، که برنامه جامع رشد و سعادت انسانی است، بر این نکته اصرار دارد که انسان در انجام هر کار، باید انگیزه خود را خالص کند و با پرهیز از هرآلودگی، تنها به رضایت الهی بیندیشد. حضرت فاطمه زهرا(س) درباره آثار معنوی «اخلاص» میفرمایند: هر کس که عبادتهای خالصانه خود را به سوی خدا فرستد، خداوند نیز بهترین مصلحتش را به سوی او فرو خواهد فرستاد.»از این رو شایسته است که مسلمانان، گوهر گرانبهای جان را به زیور اخلاص بیارایند و آلودگی ها و دل بستگی ها را از وجود خویش بزدایند تا باران رحمت الهی بر سرزمین جانشان ببارد و مصالح زندگی شان به بهترین وجه تأمین گردد.
*-ضرورت نشر و ترویج معارف توحیدی
حضرت فاطمه زهرا(س) همواره و در هر فرصتی تلاش میکردند تا تشنگان وادی حیرت و ضلالت را به سرچشمه های زلال علم و معارف توحیدی، رهنمون سازند. از جمله سخنرانی معروفی که در مسجد مدینه ایراد فرمودند، مطلع سخن را این گونه به معارف بلند توحیدی اختصاص دادهاند: «گواهی میدهم که معبودی جز خدای یگانه نیست، آن خدای یکتایی که با چشم دیده نشود و با زبان وصف نشود و چگونگیاش در وهم نگنجد. موجودات جهان را از عدم و بدون مایه قبلی به وجود آورد و بیالگو و نمونه ای، آنها را آفرید، بلکه به قدرت خویش هستی شان داد و به مشیت خود خلق شان فرمود، بی آنکه نیازی به آفریدن آنها داشته باشد و یا فایدهای در تصویرشان بجوید.»
*-لزوم بازگشت به قرآن
امروزه علیرغم تغییر و تحولات گسترده در علم و تکنولوژی و پیشرفت های شگفت انگیز در زمینه هنر، ارتباطات، ابزارهای تأمین رفاه و شیوه های تولید، هنوز بشر به درد و رنجهای فراوان مبتلا، و با چالش های متعددی دست به گریبان است.
فاطمه زهرا(س) به عنوان انسانی که دردهای بشریت را می شناسد و با راههای اصلاح و درمان آن آشناست، بازگشت به قرآن و دل سپردن به آموزه های گرانبهای آن را تنها راه نجات از همه این مشکلات دانسته و میفرماید:
«رهبر واقعی شما پس از پیامبر، کتاب ناطق خدا و قرآن راستگو و روشنایی آ شکار اوست. قرآنی که برهانش روشن، باطنش آشکار و ظواهرش پر نور است و پیروانش سرافرازند. این کتاب هر که را به آن عمل کند، به سوی بهشت میبرد و آنان را که شنوای گفتارش میباشند، به سوی ساحل نجات سوق میدهد.»
*-فلسفه احکام از زبان حضرت زهرا(س)
از منظر فرهنگ ناب اسلامی، هر یک از احکام و آموزه های دینی، مبتنی بر علت و فلسفه خاصی است و عمل کردن به آن، آثار ویژهای را به دنبال دارد. از این رو نباید پنداشت دستورات وحیانی دین، صرفا به منظور تقویت روح عبودیت و بندگی در انسانها بیان شده است و هیچ اثر و پیآمد مشخصی به همراه ندارد.
البته شناخت دقیق و کاملِ فلسفه احکام، برای همگان امکانپذیر نیست و برای آگاهی از آن باید به سراغ صاحبان علم و بصیرت الهی، یعنی امامان معصوم(ع) رفت و رمز و راز هر حکم را از معدن علم و معرفت آنها فرا گرفت.
حضرت زهرا(س) به منظور آشنا ساختن مردم با علل و فلسفه برخی از احکام میفرمایند:
«خداوند سبحان، ایمان را برایتان وسیله پاک شدن از شرک قرار داده است، و نماز را برای جلوگیری از تکبر، و زکات را وسیله تزکیه نفس و افزایش روزی، و روزه را برای تحکیم پایه های اخلاص، و حج را برای استوار ساختن بنیان دین، و عدالت را برای انتظام و نزدیکی دلها، و جهاد را برای سربلندی اسلام و امر به معروف را برای مصلحت عموم، و قصاص را برای پاسداری از خون مردم مقرّر فرموده است.»
